აშშ და რუსეთი მსოფლიოს ახალ წესრიგს ევროპელების იგნორირებით აყალიბებენ და არც უკრაინა ახსოვს ვინმეს
2025 წლის 18 და 19 თებერვალს, საუდის არაბეთის დედაქალაქ ერ-რიადში, გაიმართა მნიშვნელოვანი მოლაპარაკებები შეერთებულ შტატებსა და რუსეთს შორის, რომელთა მთავარი თემა უკრაინაში მიმდინარე კონფლიქტის დასრულება იყო.
ამ შეხვედრებმა საერთაშორისო საზოგადოების ყურადღება მიიპყრო, განსაკუთრებით კიევისა და ევროპული ქვეყნების პანიკამ, რომლებიც მოლაპარაკებებში არ მონაწილეობდნენ.
შეხვედრის შედეგები :
18 თებერვალს, ერ-რიადში, აშშ-ის სახელმწიფო მდივანი მარკო რუბიო, პრეზიდენტ ტრამპის მრჩეველი ეროვნული უსაფრთხოების საკითხებში, მაიკ უოლცი და სპეციალური წარმომადგენელი ახლო აღმოსავლეთში, სტივ უიტკოფი შეხვდნენ რუსეთის საგარეო საქმეთა მინისტრს, სერგეი ლავროვს და პრეზიდენტ პუტინის თანაშემწეს, იური უშაკოვს. შეხვედრის მიზანი იყო უკრაინაში ომის დასრულების გზების განხილვა და შესაძლო 3 ეტაპიანი გეგმის შემუშავება, რომელიც მოიცავს ცეცხლის შეწყვეტას, არჩევნების ჩატარებას უკრაინაში და საბოლოო შეთანხმების ხელმოწერას.
მიუხედავად იმისა, რომ მოლაპარაკებები ნაყოფიერად შეფასდა, უკრაინისა და ევროპელი ლიდერების შეშფოთება გამოიწვია იმ ფაქტმა, რომ ისინი მოლაპარაკებებში არ მონაწილეობდნენ.
უკრაინის პრეზიდენტმა ვოლოდიმირ ზელენსკიმ განაცხადა, რომ ასეთი შეხვედრები კიევისთვის სიურპრიზია და აღნიშნა, რომ ომის დასრულების შესახებ გადაწყვეტილებებს უკრაინის გარეშე ვერ მიიღებენ.
ევროპის რეაქცია და შოკური მდგომარეობა :
ევროპის ქვეყნები და ევროკავშირის ლიდერები შეშფოთებულნი არიან იმით, რომ მოლაპარაკებები მათ გარეშე მიმდინარეობს. ევროპული ქვეყნების ლიდერებმა პარიზში გამართულ საგანგებო სამიტზე განიხილეს უკრაინის უსაფრთხოების გარანტიები და თავდაცვის ხარჯების გაზრდა. ამ შეხვედრას ესწრებოდნენ საფრანგეთის, გერმანიის, იტალიის, ესპანეთის, დიდი ბრიტანეთის, პოლონეთის, დანიისა და ნიდერლანდების ლიდერები, ასევე ევროკავშირისა და ნატოს ხელმძღვანელები.
ევროპის შოკური მდგომარეობა გამწვავდა მას შემდეგ, რაც აშშ-ის ვიცე-პრეზიდენტმა მიუნხენის უსაფრთხოების კონფერენციაზე ევროპელები დაადანაშაულა უკრაინაში არსებული კრიზისის გამწვავებაში. ვიცე-პრეზიდენტის განცხადებით, ევროპული ქვეყნები საკმარისად არ მოქმედებდნენ რუსეთის აგრესიის შესაჩერებლად და ამით ხელი შეუწყვეს კომფლიქტის ესკალაციას. ეს განცხადება ევროპული ლიდერებისთვის მოულოდნელი და შემაშფოთებელი იყო, რადგან ისინი მიიჩნევენ, რომ კონფლიქტის მოგვარებაში აქტიურად მონაწილეობენ.
ანალიზი და დასკვნები :
ამ მოლაპარაკებებისა და განცხადებების ფონზე, რამდენიმე მნიშვნელოვანი საკითხი გამოიკვეთა:
1. უკრაინის როლი მოლაპარაკებებში : უკრაინის მონაწილეობის გარეშე მიმდინარე მოლაპარაკებები სერიოზულ კითხვებს აჩენს კომფლიქტის მოგვარების ლეგიტიმურობასა და ეფექტურობაზე. უკრაინის გარეშე მიღებული გადაწყვეტილებები შესაძლოა არ იყოს მდგრადი და ვერ ასახავდეს ქვეყნის ინტერესებს.
2. ევროპის პოზიცია და ურთიერთობები აშშ-სთან : ვიცე-პრეზიდენტის კრიტიკა ევროპული ქვეყნების მიმართ აჩვენებს ტრანსატლანტიკური ურთიერთობების დაძაბულობას. ამან შეიძლება გამოიწვიოს ევროკავშირის დამოუკიდებელი უსაფრთხოების პოლიტიკის გაძლიერებისკენ სწრაფვა და აშშ-სთან ურთიერთობების გადახედვა.
3. რუსეთის სტრატეგია : რუსეთი, მოლაპარაკებებში უკრაინისა და ევროპის გარეშე, შესაძლოა ცდილობდეს საკუთარი პირობების დაწესებას და გავლენის სფეროების გაფართოებას. ეს სტრატეგია მიზნად ისახავს დასავლეთის გაყოფას და უკრაინის პოზიციების დასუსტებას.
4. შეერთებული შტატების მიზნები : პრეზიდენტ ტრამპის ადმინისტრაცია, როგორც ჩანს, ცდილობს სწრაფად მიაღწიოს კომფლიქტის დასრულებას, შესაძლოა, თვით ევროპელი პარტნიორებისა და უკრაინის ინტერესების სრული გათვალისწინების გარეშე. ასეთმა მიდგომამ შეიძლება გამოიწვიოს გრძელვადიანი სტაბილურობის პრობლემები რეგიონში.
ერ-რიადში გამართული მოლაპარაკებები და მათთან დაკავშირებული მოვლენები აჩვენებს, რომ უკრაინის კომფლიქტის მოგვარება რთული და მრავალმხრივი პროცესია, რომელიც მოითხოვს ყველა დაინტერესებული მხარის მონაწილეობას. უკრაინისა და ევროპული ქვეყნების გამორიცხვამ მოლაპარაკებებიდან შეიძლება გამოიწვიოს არამდგრადი და არაეფექტური გადაწყვეტილებები, რომლებიც ვერ უზრუნველყოფენ გრძელვადიან მშვიდობას რეგიონში.
ამასთან, ტრანსატლანტიკური ურთიერთობების დაძაბვა და ურთიერთბრალდებები კიდევ უფრო ართულებს კომფლიქტის მოგვარების პერსპექტივებს. ამიტომ, აუცილებელია დიალოგის გაფართოება და ყველა მხარის ინტერესების გათვალისწინება, რათა მიღწეულ იქნას მდგრადი და სამართლიანი მშვიდობა უკრაინაში.
რუსეთსა და შეერთებულ შტატებს შორის მოლაპარაკებები, რომლებშიც უკრაინული კონტექსტი მნიშვნელოვან როლს თამაშობს, რთული და მრავალმხრივი პროცესია. ამ მოლაპარაკებების წარმატება ან წარუმატებლობა დიდ გავლენას მოახდენს, არა მხოლოდ ამ ორ ქვეყანას შორის ურთიერთობაზე, არამედ მთლიანად საერთაშორისო უსაფრთხოებაზე.
მნიშვნელოვანი მოვლენების შეფასება :
უკრაინული კრიზისი :
უკრაინაში მიმდინარე კომფლიქტი რუსეთსა და შეერთებულ შტატებს შორის ურთიერთობის ერთ-ერთ მთავარ გამწვავების ფაქტორად იქცა. რუსეთი მხარს უჭერს უკრაინის აღმოსავლეთში სეპარატისტულ ძალებს, ხოლო შეერთებული შტატები უკრაინის მთავრობას. ამან გამოიწვია ორ ქვეყანას შორის ურთიერთობების მკვეთრი გაუარესება და სანქციების დაწესება.
ბირთვული იარაღის კონტროლი : რუსეთი და შეერთებული შტატები მსოფლიოში ბირთვული იარაღის მარაგების უმეტესობას ფლობენ. ამიტომ, მათ შორის დიალოგი ბირთვული იარაღის კონტროლის შესახებ, განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია. 2021 წელს, ორმა ქვეყანამ ხელი მოაწერა ახალ ხელშეკრულებას, რომელიც ზღუდავს ბირთვული ქობინების რაოდენობას. თუმცა, არსებობს სხვა მნიშვნელოვანი საკითხებიც, რომლებიც საჭიროებენ განხილვას, როგორიცაა ახალი ტიპის შეიარაღების შემუშავება და ბირთვული იარაღის გავრცელების პრევენცია.
კიბერუსაფრთხოება : ბოლო წლებში, კიბერშეტევები სულ უფრო ხშირი გახდა. რუსეთი ხშირად არის ბრალდებული კიბერშეტევების განხორციელებაში, მათ შორის შეერთებული შტატების წინააღმდეგ. ამიტომ, კიბერუსაფრთხოების საკითხი ასევე მნიშვნელოვანია ორ ქვეყანას შორის დიალოგში.
ორმხრივი ურთიერთობები : რუსეთსა და შეერთებულ შტატებს შორის ურთიერთობები ცივი ომის შემდეგ ყველაზე დაბალ დონეზეა. ორ ქვეყანას შორის არსებობს ღრმა უთანხმოებები ბევრ საკითხზე, მათ შორის უკრაინაში არსებულ ვითარებაზე, სირიის კომფლიქტზე და ადამიანის უფლებების დაცვაზე. ამიტომ, მნიშვნელოვანია, რომ ორმა ქვეყანამ განაგრძოს დიალოგი ურთიერთობების გაუმჯობესების მიზნით.
მნიშვნელოვანია გვესმოდეს, რომ რუსეთსა და შეერთებულ შტატებს შორის ურთიერთობები გავლენას ახდენს, არა მხოლოდ ამ ორ ქვეყანაზე, არამედ მთლიანად საერთაშორისო უსაფრთხოებაზე. ამიტომ, მნიშვნელოვანია, რომ საერთაშორისო საზოგადოება ყურადღებით აკვირდებოდეს ამ მოლაპარაკებებს და მხარს უჭერდეს დიალოგის გაგრძელებას.
რუსეთსა და შეერთებულ შტატებს შორის მოლაპარაკებები უკრაინული კონტექსტის ჩათვლით, რთული და მრავალმხრივი პროცესია. ამ მოლაპარაკებების წარმატება დიდ გავლენას მოახდენს, არა მხოლოდ ამ ორ ქვეყანას შორის ურთიერთობაზე, არამედ მთლიანად საერთაშორისო უსაფრთხოებაზე. მნიშვნელოვანია, რომ ორივე მხარე მზად იყოს კომპრომისზე წასასვლელად და გააგრძელოს დიალოგი ურთიერთობების გაუმჯობესების მიზნით.
ირაკლი კერესელიძე
