,,ოსტატი და მარგარიტა” – სიყვარულის, რწმენისა და თავისუფლების ზეიმია…
,,ოსტატი და მარგარიტა” : სიყვარულის, რწმენისა და თავისუფლების ზეიმია….რაკიღა განწყობა მაქვს შევეცდები თქვენს კითხველსაც შეგაყვარო ჩემთვის მსოფლიო ლიტერატურის N 1 რომანი.
მაშ ასე, დავიწყოთ ჩვენი მოგზაურობა…
მიხეილ ბულგაკოვის ,,ოსტატი და მარგარიტა” გაცილებით მეტია, ვიდრე უბრალო რომანი. ეს არის მრავალშრიანი, ფილოსოფიური ნაწარმოები, სადაც ერთმანეთშია გადახლართული სატირა, ფანტასტიკა, მისტიციზმი, სიყვარული და ღრმა ფსიქოლოგიური მსჯელობები. მიუხედავად იმისა, რომ რომანი სტალინური რეპრესიების ფონზე იწერებოდა და ავტორი მრავალ სირთულეს აწყდებოდა, ის მაინც სავსეა იმედით, სიყვარულით და ადამიანური სულის უკვდავების რწმენით.
ამ გარჩევაში სწორედ ამ პოზიტიურ ასპექტებს გავუსვამთ ხაზს, რათა სრულად წარმოვაჩინოთ მისი განსაკუთრებული ღირებულება.
სატირა, როგორც წმენდის საშუალება :
რომანი იწყება მოსკოვში ვოლანდის, ეშმაკის, გამოჩენით და მისი ამალის მიერ მოწყობილი ქაოსით, რომელიც თითქოსდა, ანგრევს მოსკოველთა მოწესრიგებულ, მაგრამ ფარისევლურ ცხოვრებას. ერთი შეხედვით, ეს არის ბოროტების ტრიუმფი, მაგრამ სინამდვილეში, ვოლანდი და მისი თანმხლებნი არიან კატალიზატორები, რომლებიც ამხელენ ადამიანურ მანკიერებებს : სიხარბეს, სიცრუეს, ფარისევლობას, თვალთმაქცობასა და სიმხდალეს. ისინი აიძულებენ მოსკოველებს, შეხედონ საკუთარ თავში არსებულ სიმახინჯეს და, გარკვეულწილად, გაიწმინდონ კიდეც მისგან. ვოლანდის ,,მართლმსაჯულება” ხშირად სასტიკია, მაგრამ ის სამართლიანია, რადგან ისჯება არა შემთხვევითი მსხვერპლი, არამედ ის, ვინც ნამდვილად იმსახურებს სასჯელს. ამდენად, სატირა რომანში გვევლინება არა, როგორც დესტრუქციული ძალა, არამედ, როგორც მორალური კორექტივის მექანიზმი.
სიყვარული, როგორც ქმედობის ძალა ბოროტ გარემოში :
,,ოსტატი და მარგარიტას” ცენტრალური თემა უპირობო და თავდადებული სიყვარულია. ოსტატისა და მარგარიტას სიყვარული არღვევს ყოველგვარ მიწიერ საზღვრებს. ეს არის სიყვარული, რომელიც გადის განსაცდელს, უარს ამბობს საკუთარ თავზე და მზადაა ნებისმიერი მსხვერპლისთვის. მარგარიტა მზადაა, სული მიჰყიდოს ეშმაკს, რათა თავისი საყვარელი იხსნას სასოწარკვეთილებისგან და დაიბრუნოს დაკარგული ხელნაწერი. მისი ეს უსაზღვრო ერთგულება, სიმამაცე და უანგარობა ხდება, არა მხოლოდ ოსტატის გადარჩენის საწინდარი, არამედ რომანის მთავარი იმედისმომცემი გზავნილი.
მათი სიყვარული გვიჩვენებს, რომ ჭეშმარიტი გრძნობა მარადიულია და მას შეუძლია გაუძლოს ყველაზე დიდ სირთულეებსაც კი, მათ შორის, დროის, სიკვდილისა და ეშმაკის გამოცდას.
ბულგაკოვი ხაზს უსვამს, რომ სიყვარული არის ის ძალა, რომელიც ადამიანს აძლევს აზრს, იდეალებს და ბრძოლის უნარს.
შემოქმედება და თავისუფლება :
ოსტატი, ნიჭიერი მწერალი, წერს რომანს პონტიუს პილატეზე, რომელიც მისთვის ერთგვარი მესამე სამყაროს რეალობად იქცევა. თუმცა, მისი ნაწარმოები არ არის მიღებული საზოგადოების მიერ, პირიქით, მას დევნიან და აიძულებენ უარი თქვას თავის ნაშრომზე. ეს არის ბულგაკოვის პირადი ტრაგედიის ანარეკლი, რომლის შემოქმედებაც, ასევე უარყოფილი იყო. მიუხედავად ყველაფრისა, ოსტატის რომანი არ იკარგება. ვოლანდი, როგორც სიმბოლო იმისა, რომ ,,ხელნაწერები არ იწვიან”, აბრუნებს ოსტატის ნაშრომს, რითაც ადასტურებს შემოქმედებითი სულის უკვდავებასა და ხელოვნების უძლეველობას. ეს არის ძლიერი პოზიტიური გზავნილი : ნამდვილი ნიჭი და ჭეშმარიტი ხელოვნება ყოველთვის იპოვის თავის გზას და ვერავითარი რეჟიმი თუ ზეწოლა ვერ ჩაახშობს მას. ოსტატის საბოლოო „დასვენება“ არის არა სასჯელი, არამედ ჯილდო, რომელიც მას თავისი შემოქმედების და ტანჯვის გამო ეკუთვნის – სიმშვიდე, თავისუფლება და შესაძლებლობა, განაგრძოს შემოქმედება საკუთარ სამყაროში.
სიკეთე და ბოროტება :
რომანი იკვლევს სიკეთისა და ბოროტების რთულ ურთიერთობას. ბულგაკოვი გვთავაზობს იდეას, რომ სიკეთე არ შეიძლება არსებობდეს ბოროტების გარეშე, ისევე როგორც სინათლე არ შეიძლება არსებობდეს სიბნელის გარეშე. ვოლანდი ხშირად მოქმედებს როგორც ,,სამართლიანობის აღმსრულებელი” და ასრულებს იმას, რასაც ღვთაებრივი ძალა, ვერ ან, არ ასრულებს. ის სჯის ცუდსა და უღირსს, რითაც, პარადოქსულად, ხელს უწყობს სამყაროში წესრიგის დამყარებას. ეს კომპლექსური შეხედულება სიკეთისა და ბოროტების დუალობაზე გვთავაზობს გაბედულ ფილოსოფიურ პოზიციას :
ბოროტება არ არის მხოლოდ დესტრუქციული, მას შეიძლება ჰქონდეს გამწმენდი ფუნქციაც, რომელიც ხელს უწყობს ჭეშმარიტი სიკეთის გამოვლენასა და დამკვიდრებას.
ბულგაკოვი არ ამართლებს ბოროტებას, მაგრამ გვარწმუნებს, რომ ის სამყაროს განუყოფელი ნაწილია და მისი არსებობა აუცილებელია სიკეთის სრულფასოვნად აღქმისთვის.
იესოსა და პილატეს ამბავი :
რწმენის სიმტკიცე !
პილატესა და იეშუა გა-ნოცრის ( იესო ქრისტეს ბულგაკოვისეული სახელი ) ამბავი არის რომანის ერთ-ერთი ყველაზე ძლიერი და ემოციური ხაზი, რომელიც მოგვითხრობს სიმხდალეზე, სინდისზე და პასუხისმგებლობაზე. მიუხედავად პილატეს ძალაუფლებისა, ის ვერ უპირისპირდება სისტემას და გამოაქვს უსამართლო განაჩენი. მისი სინდისი მას საუკუნეების მანძილზე ტანჯავს. ბულგაკოვი გვთავაზობს პილატეს გამოსყიდვის შესაძლებლობას, რადგან ოსტატის რომანის წყალობით, პილატე საბოლოოდ პოულობს სიმშვიდეს და მიდის იეშუასთან. ეს ნიშნავს, რომ სინანული და მონანიება შესაძლებელია ნებისმიერი ადამიანისთვის, განურჩევლად მისი შეცდომებისა.
იეშუას გამოსახულება არის რწმენის, სიმართლისა და ადამიანური თანაგრძნობის სიმბოლო. ის არ არის მხოლოდ რელიგიური ფიგურა, არამედ განასახიერებს უპირობო სიკეთესა და მიმტევებლობას, რაც საბოლოოდ პილატეს სულსაც კი უბრუნებს სიმშვიდეს. ეს ნაწილი გვახსენებს, რომ ადამიანის სულიერი გზა შეიძლება იყოს რთული, მაგრამ მას ყოველთვის აქვს შესაძლებლობა, მიაღწიოს ნათელ მხარეს.
,,ოსტატი და მარგარიტა” არის ნაწარმოები, რომელიც გვიჩვენებს, რომ ყველაზე ბნელ დროსაც კი შესაძლებელია იპოვო ნათელი, სიყვარული და იმედი.
ეს არის დაუვიწყარი მოგზაურობა ადამიანის სულის სიღრმეებში, რომელიც გვასწავლის, რომ ჭეშმარიტი ღირებულებები – სიყვარული, თავისუფლება, შემოქმედება, სინდისი და რწმენა – მარადიულია და ვერავითარი გარე ძალა ვერ გაანადგურებს მათ.
ბულგაკოვმა შექმნა უკვდავი შედევრი, რომელიც დღესაც აქტუალურია და აგრძელებს მკითხველის გულების მოგებას თავისი სიღრმით, სიბრძნითა და უსაზღვრო ადამიანური სიყვარულით.
დღევანდელ საქართველოში ეს მსოფლიო კლასიკა სულ სხვანაირად იკითხება და ბევრ საჭირბოროტო კითხვაზე სცემს პასუხს. ასე რომ, თეთრი შურით მშურს ყველასი, ვისაც ამ რომანის პირველად წაკითხვის ბედნიერება აქვს წინ….
მოამზადა – ირაკლი კერესელიძემ
P.S. ,,GEO NEWS”-ის რედაქცია უცვლელად გთავაზობთ მსოფლიო ლიტერატურის გამორჩეული რომანის გარჩევას.
