შემაკავებელი ორდერის ეფექტური აღსრულებით შსს და მისი დანაყოფები ათასობით უდანაშაულო ადამიანის სიცოცხლეს იცავენ !

ბოლო პერიოდის განმავლობაში, გარკვეული სახის აზრთა სხვადასხვაობა იგრძნობა შემაკავებელი ორდერების გამოყენების პრაქტიკასთან დაკავშირებით. გარკვეული პირებისთვის, ვინც საკითხის არსში ღრმად ჩახედული არ არის, ის გარემოება, რომ სიტყვიერი შეურაცხყოფის გამო შესაძლოა, პირს შეეზღუდოს ოჯახის წევრებთან კომუნიკაციის უფლება და უფრო მეტიც, შემაკავებელი ორდერის პერიოდში ასეთი პირი შესაძლებელია, საკუთარი ბინიდანაც კი იქნას განრიდებული, გარკვეულწილად რთულად გასაცნობიერებელი აღმოჩნდა და სამიზნედ შსს, კერძოდ, საპატრულო პოლიცია დარჩა, თუმცა საკითხის ბოლომდე გააზრების შემთხვევაში, აშკარად გასაგები ხდება, რომ ის სამართლებრივი სიკეთე, რასაც შემაკავებელი ორდერი ემსახურება – კერძოდ, ადამიანების სიცოცხლისა და ჯანმრთელობის დაცვა – აშკარად ააღმატებულია, ვიდრე პირის ოჯახიდან დროებითი განრიდება მისივე და ოჯახის უსაფრთხოების დაცვის მიზნით.

დიახ, ამ საკითხზე გაისმის სხვადასხვა მოსაზრებები, რომელში გარკვევის მიზნითაც ჩვენ ამ სტატიას გთავაზობთ, მეტიც, ჩვენ სპეციალურად გამოვითხოვეთ ამ მიმართულებით საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროდან სტატისტიკა, რომელმაც ეს მონაცემები დროულად და ოპერატიულად მოგვაწოდა და ჩვენთვის უშუალოდ ამ სტატისტიკაზე დაყრდნობით ნათელი გახდა თუ რამდენად მნიშვნელოვან ფუნქციას ასრულებს ეს ახლად დანერგილი, მაგრამ ესოდენ მნიშვნელოვანი შემაკავებელი ორდერების სამართლებრივი ინსტიტუტი, რომელსაც, არა მარტო ქალები მიმართავენ მოძალადე კაცებისაგან საკუთარი თავის დასაცავად, არამედ კაცებიც. ასევე მამებიც საკუთარი ბიჭებისგან თავდაცვის მიზნით და დედებიც აგრესიული ქალიშვილებისა თუ ვაჟიშვილების ვნებების მოსათოკად, ისევე როგორც დედმამიშვილები.

თუმცა, როგორც ჩანს, საზოგადოების ნაწილი კვლავაც იმ იდეებს არის ჩაჭიდებული, რომ ოჯახის თემები ოჯახშივე უნდა გადაწყდეს, თუმცა აუცილებელია გავიაზროთ, რომ საპატრულო პოლიცია შემაკავებელ ორდერს წერს კონკრეტული მსხვერპლის დასაცავად, პრევენციის მიზნით – ზოგადად საზოგადოებაში სიმშვიდის უზრუნველყოფის მიზნით.

რა არის შემაკავებელი ორდერი ?

შემაკავებელი ორდერი – ქალთა მიმართ და ოჯახში ძალადობის წინააღმდეგ ბრძოლის სამართლებრივი მექანიზმი !

ოჯახში ძალადობის შემთხვევაში, პოლიცია ვალდებულია, მოახდინოს ეფექტური რეაგირება და მსხვერპლი შემდგომი საფრთხისგან დაიცვას. პოლიცია პირველია, ვინც რეაგირებს ოჯახში ძალადობაზე და მას, საქართველოს კანონმდებლობით, უფლება აქვს, გამოსცეს შემაკავებელი ორდერი.

მსხვერპლის დაცვისთვის და მოძალადის ზოგიერთი მოქმედების შესაზღუდად, უფლებამოსილ პოლიციელს შეუძლია, დროებითი ღონისძიების სახით, შემაკავებელი ორდერი გამოსცეს, რომელიც შეიძლება მოიცავდეს :

მოძალადის მსხვერპლის საცხოვრებელი სახლიდან გარიდების საკითხს, მიუხედავად იმისა, მოძალადე ამ სახლის მესაკუთრეა თუ არა ;

მსხვერპლისა და მასზე დამოკიდებული პირის მოძალადისგან გარიდებისა და თავშესაფარში მოთავსების საკითხებს ;

მოძალადისთვის თანასაკუთრებით ერთპიროვნულად სარგებლობის უფლების აკრძალვას ;

მოძალადის არასრულწლოვანისაგან განცალკევების საკითხს ;

მსხვერპლთან, მის სამსახურთან და სხვა იმ ადგილებთან, სადაც მსხვერპლი იმყოფება, მოძალადის მიახლოების საკითხს ;

ელექტრონული ზედამხედველობის განხორციელებასთან დაკავშირებულ საკითხებს.

შემაკავებელი ორდერის გამოცემა შეუძლიათ მოითხოვონ : მსხვერპლმა, ოჯახის წევრებმა ან/და მსხვერპლის თანხმობით სოციალურმა მუშაკმა, ან პირმა, რომელიც მას უწევს სამედიცინო, იურიდიულ ან ფსიქოლოგიურ დახმარებას. არასრულწლოვანთა მიმართ ძალადობის შემთხვევაში, შემაკავებელი ორდერის გამოცემა შეიძლება მოითხოვოს მეურვეობისა და მზრუნველობის შესაბამისმა ორგანომ. შემაკავებელი ორდერი ძალაშია გამოცემისთანავე და გამოიცემა 1 თვემდე ვადით.

საქართველოში შემაკავებელი ორდერის ინსტიტუტი – ქალთა ( ოჯახის ) უსაფრთხოების გარანტი და ცვლილებების კატალიზატორი :

როდესაც კანონი დგას სიცოცხლის მხარეს :

ოჯახური ძალადობა – უხილავი, მტკივნეული რეალობა – წლებია არაერთ ქართულ ოჯახში იჩენს თავს. იგი ძირს უთხრის ქალთა უსაფრთხოებას, ბავშვების ჯანმრთელ განვითარებასა და საზოგადოებრივ სიმშვიდეს.

საქართველო, როგორც ევროპული ოჯახის ნაწილი და საერთაშორისო ვალდებულებების ერთგული ქვეყანა, ევროპის საბჭოსა და ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს სტანდარტების გათვალისწინებით, დღითი დღე აუმჯობესებს თავისი მოქალაქეების დაცვის მექანიზმებს. ამ გრძელ და კომპლექსურ ბრძოლაში ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი და ეფექტური ინსტრუმენტი სწორედ შემაკავებელი ორდერია, რომელიც ითვალისწინებს სწრაფ, პრევენციულ და უპირველეს ყოვლისა, სიცოცხლისთვის უსაფრთხო რეაგირებას ძალადობის რისკზე. ეს მექანიზმი ქალებისთვის, რომლებიც ხშირად ოჯახში ძალადობის მთავარი სამიზნეები არიან, უსაფრთხოების ახალ განზომილებას ხსნის.

შემაკავებელი ორდერის სამართლებრივი საფუძველი – სახელმწიფოს პასუხი ძალადობაზე :

საქართველოში შემაკავებელი ორდერის ინსტიტუტი მყარ სამართლებრივ საფუძველს ეფუძნება, რაც უზრუნველყოფს მისი მოქმედების ლეგიტიმურობასა და ეფექტურობას. ის დამკვიდრებულია არაერთი საკანონმდებლო აქტით, მათ შორის საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსით, ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსით და რაც ყველაზე მნიშვნელოვანია, სპეციალური კანონით „ოჯახში ძალადობის აღკვეთის, ოჯახში ძალადობის მსხვერპლთა დაცვისა და დახმარების შესახებ“.

ეს კანონმდებლობა დეტალურად აღწერს შემაკავებელი ორდერის გამოცემის პროცედურებს, უფლებამოსილ სუბიექტებს ( პოლიცია, სასამართლო ) , მისი მოქმედების ვადასა და მოძალადის მიმართ დაწესებულ შეზღუდვებს. კანონის მიზანია, არა მხოლოდ ძალადობის აქტის შეჩერება, არამედ მისი გამეორების თავიდან აცილება, მსხვერპლის ფიზიკური და ფსიქოლოგიური უსაფრთხოების უზრუნველყოფა და მოძალადის მიერ კანონის დარღვევის შემთხვევაში, მკაცრი სანქციების დაწესება. ამ საკანონმდებლო ბაზამ საქართველოს საშუალება მისცა, შექმნას თანამედროვე და ჰუმანური მიდგომა ოჯახური ძალადობის მიმართ, რითაც უერთდება ცივილიზებული სამყაროს ძალისხმევას ამ პრობლემის დასაძლევად.

ოფიციალური სტატისტიკა – რას გვეუბნება პრაქტიკა და მზარდი ტენდენციები :

როგორც ზემოთ აღვნიშნეთ ,,GEO NEWS” დაუკავშირდა შინაგან საქმეთა სამინისტროს და გამოითხოვა 2025-01-01 – 2025-03-31 -დე სტატისტიკა. უახლესი ოფიციალური მონაცემები ნათლად მეტყველებს შემაკავებელი ორდერის ინსტიტუტის აქტიურ გამოყენებაზე და მის მზარდ როლზე ოჯახური ძალადობის წინააღმდეგ ბრძოლაში.

2025 წლის პირველი ნახევრის მდგომარეობით, ქვეყანაში გამოიცა 1,947 შემაკავებელი ორდერი, რომელიც შეეხებოდა სულ 3,638 პირს.

ეს ციფრები მხოლოდ მშრალი სტატისტიკა არ არის. თითოეული ორდერის მიღმა დგას ქალის ( ან სხვა მსხვერპლის ) ისტორია, რომელმაც იპოვა ძალა, მიემართა სამართალდამცავი ორგანოებისთვის და მოეთხოვა კანონით გათვალისწინებული დაცვა და მყისირად იქნა დაცული შსს-ს მიერ.

შემაკავებელი ორდერების რაოდენობის ზრდა რამდენიმე ფაქტორზე მიუთითებს :

1-ცნობიერების ამაღლება :

საზოგადოებაში იზრდება ცნობიერება ოჯახური ძალადობის მიუღებლობის შესახებ. ქალები უფრო მეტად არიან ინფორმირებულნი თავიანთი უფლებების შესახებ და იციან, რომ არსებობს სამართლებრივი მექანიზმები მათი დასაცავად.

2-სახელმწიფო ინსტიტუტების ეფექტურობა :

პოლიცია და სასამართლო უფრო მეტად არიან მომზადებულნი და მოტივირებულნი, სწრაფად და ეფექტურად იმოქმედონ ძალადობის ფაქტებზე. პროცედურები უფრო გამარტივდა და მსხვერპლთა მიმართ დამოკიდებულება გაუმჯობესდა.

3-ნდობის გაზრდა :

მოქალაქეებს, განსაკუთრებით ქალებს, უჩნდებათ მეტი ნდობა სახელმწიფო ინსტიტუტების მიმართ, რადგან ხედავენ, რომ მათი მიმართვა რეაგირების გარეშე არ რჩება.

ეს მონაცემები ცხადყოფს, რომ ინსტიტუტი აქტიურად გამოიყენება პრაქტიკაში და ხდება ერთ-ერთი ძირითადი ინსტრუმენტი ოჯახური ძალადობის წინააღმდეგ რეაგირების პოლიტიკაში, რაც პირდაპირპროპორციულად აისახება ქალთა უსაფრთხოების დონის ამაღლებაზე.

შემაკავებელი ორდერი – უსაფრთხოების ციხესიმაგრე ქალებისთვის :

შემაკავებელი ორდერი არ არის მხოლოდ დოკუმენტი – ის არის ქალებისთვის გადარჩენის საშუალება, ფიზიკური და ფსიქოლოგიური სივრცის შექმნა, სადაც მათ შეუძლიათ თავი დაცულად იგრძნონ. მისი გავლენა ქალთა უსაფრთხოებაზე მრავალმხრივია :

1-მყისიერი ფიზიკური დაცვა :

ორდერის გამოცემა ავტომატურად აჩერებს მოძალადის მიერ ძალადობის გაგრძელების შესაძლებლობას. მას ეკრძალება მსხვერპლთან კონტაქტი, მიახლოება, ტელეფონით ან სხვა საშუალებებით შეწუხება. ეს არის კრიტიკული მომენტი, რომელიც ხშირად სასიკვდილო შედეგების თავიდან აცილებას ემსახურება. ქალებს ეძლევათ საშუალება, უსაფრთხოდ დატოვონ ძალადობრივი გარემო, მოძებნონ თავშესაფარი ან დაგეგმონ სამომავლო ნაბიჯები.

2-ფსიქოლოგიური და ემოციური განმუხტვა :

მუდმივი შიში, დაძაბულობა და შფოთვა, რომელიც ოჯახური ძალადობის მსხვერპლს თან სდევს, დამანგრეველ გავლენას ახდენს მის ფსიქიკურ ჯანმრთელობაზე. შემაკავებელი ორდერის გამოცემა ქალს აძლევს ფსიქოლოგიური სიმშვიდის განცდას, იმის ცოდნას, რომ კანონი მის მხარესაა და სახელმწიფო იცავს მას. ეს საშუალებას აძლევს მას, დაიწყოს რეაბილიტაცია, მოძებნოს ფსიქოლოგიური დახმარება და აღიდგინოს თვითშეფასება.

3-ძალაუფლების ბალანსის აღდგენა :

ძალადობრივ ურთიერთობებში, როგორც წესი, ძალაუფლების ასიმეტრიაა. მოძალადე აკონტროლებს მსხვერპლს შიშითა და მანიპულაციით. შემაკავებელი ორდერი ამ ბალანსს ცვლის. კანონი მსხვერპლს აძლევს ძალაუფლებას, შეაჩეროს მოძალადის ქმედებები და დაიცვას თავისი საზღვრები. ეს არის მნიშვნელოვანი ნაბიჯი მსხვერპლის გაძლიერებისა და მისი დამოუკიდებლობის აღდგენისკენ.

4-სამართლიანობის განცდის გაძლიერება :

როდესაც ქალი ხედავს, რომ სახელმწიფო რეაგირებს მის ტანჯვაზე და იღებს ზომებს მის დასაცავად, ეს აძლიერებს სამართლიანობის განცდას. ეს არის ნდობის ფაქტორი, რომელიც ამხნევებს სხვა მსხვერპლებსაც, მიმართონ სამართალდამცავ ორგანოებს და მოითხოვონ დაცვა.

შემაკავებელი ორდერი, როგორც ცვლილებების კატალიზატორი საზოგადოებაში :

შემაკავებელი ორდერის ინსტიტუტის ეფექტური ფუნქციონირება სცილდება ინდივიდუალური დაცვის ფარგლებს და მასშტაბურ დადებით გავლენას ახდენს მთელ საზოგადოებაზე. ის მოქმედებს, როგორც ცვლილებების კატალიზატორი რამდენიმე მიმართულებით :

1-ძალადობის პრევენცია და შემცირება :

შემაკავებელი ორდერი არ არის მხოლოდ რეაქცია ; ის არის პრევენციის მექანიზმი. მოძალადეები, რომლებმაც იციან, რომ კანონი მკაცრად დასჯის მათ ორდერის დარღვევის შემთხვევაში, ხშირად თავის შეკავებას არჩევენ. ეს ქმნის საზოგადოებრივ გზავნილს, რომ ძალადობა მიუღებელია და მას ექნება სამართლებრივი შედეგები. გრძელვადიან პერსპექტივაში, ეს ხელს შეუწყობს ოჯახური ძალადობის საერთო დონის შემცირებას.

2-გენდერული თანასწორობის განმტკიცება :

ოჯახური ძალადობა გენდერული უთანასწორობის ერთ-ერთი ყველაზე მწვავე გამოვლინებაა.

1- შემაკავებელი ორდერი, რომელიც უპირველეს ყოვლისა ქალებს იცავს, ხელს უწყობს გენდერული თანასწორობის პრინციპების განმტკიცებას. ის ხაზს უსვამს იმას, რომ ქალებს აქვთ უფლება იცხოვრონ ძალადობისა და შიშის გარეშე, ჰქონდეთ თანაბარი შესაძლებლობები და იყვნენ სრულფასოვანი წევრები საზოგადოებაში.

2-ბავშვთა დაცვა და ჯანსაღი გარემოს შექმნა : ბავშვები, რომლებიც ოჯახური ძალადობის გარემოში იზრდებიან, ხშირად თავადაც ხდებიან ძალადობის მსხვერპლნი ან მოწმეები. ეს სერიოზულ ფსიქოლოგიურ ტრავმებს აყენებს მათ და უარყოფითად აისახება მათ განვითარებაზე. შემაკავებელი ორდერი იცავს, არა მხოლოდ უშუალო მსხვერპლს, არამედ ოჯახის ყველა წევრს, მათ შორის ბავშვებს, ძალადობრივი ატმოსფეროსგან. ეს არის ინვესტიცია მომავალი თაობის ჯანმრთელობასა და უსაფრთხოებაში.

3- კანონის უზენაესობის განმტკიცება და ნდობა სახელმწიფო ინსტიტუტების მიმართ : შემაკავებელი ორდერების ეფექტური გამოცემა და აღსრულება აძლიერებს კანონის უზენაესობის პრინციპს. როდესაც მოქალაქეები ხედავენ, რომ სახელმწიფო ეფექტურად იცავს მოწყვლად ჯგუფებს და სჯის მოძალადეებს, ეს ზრდის ნდობას სამართლებრივი სისტემის მიმართ. ეს აუცილებელია დემოკრატიული და სამართლიანი სახელმწიფოს მშენებლობისთვის.

4-საზოგადოებრივი ნორმების შეცვლა : შემაკავებელი ორდერის ინსტიტუტის აქტიური გამოყენება ხელს უწყობს საზოგადოებრივი ნორმების ცვლილებას. ის აგზავნის მკაფიო გზავნილს, რომ ოჯახური ძალადობა არ არის „პირადი საქმე“ ან „ტრადიციის ნაწილი“, არამედ სერიოზული დანაშაული, რომელიც მიუღებელია ცივილიზებულ საზოგადოებაში. ეს გზავნილი მნიშვნელოვანია ძალადობის მიმართ საზოგადოებრივი ტოლერანტობის დონის შესამცირებლად.

გამოწვევები და მომავალი პერსპექტივები – გზა სრულყოფილი უსაფრთხოებისკენ :

მიუხედავად შემაკავებელი ორდერის ინსტიტუტის უდავო დადებითი გავლენისა და სტატისტიკური მონაცემების მზარდი ოპტიმიზმისა, მნიშვნელოვანია, რომ არ შევჩერდეთ მიღწეულზე. არსებობს გამოწვევები, რომელთა დაძლევაც აუცილებელია სრულფასოვანი და ეფექტური დაცვის უზრუნველსაყოფად…

სამართალდამცავი ორგანოების მუდმივი ტრენინგი :

პოლიციის თანამშრომლებს სჭირდებათ მუდმივი ტრენინგები, რათა შეძლონ ძალადობის ნიშნების სწორად ამოცნობა, მსხვერპლებთან სწორი კომუნიკაცია, ფსიქოლოგიური დახმარების უზრუნველყოფა და ორდერების ეფექტური აღსრულება.

მსხვერპლთა სერვისების განვითარება :

აუცილებელია თავშესაფრების, ფსიქოლოგიური და იურიდიული დახმარების ცენტრების ქსელის გაფართოება მთელი ქვეყნის მასშტაბით, რათა მსხვერპლებს ჰქონდეთ სრულფასოვანი მხარდაჭერა ძალადობრივი გარემოდან გამოსვლის პროცესში.

საზოგადოებრივი ცნობიერების ამაღლება :

საჭიროა გაგრძელდეს ფართომასშტაბიანი საგანმანათლებლო კამპანიები, რომლებიც მიმართულია გენდერული სტერეოტიპების მსხვრევაზე, ოჯახური ძალადობის მიუღებლობის ხაზგასმაზე და მსხვერპლებისთვის ხელმისაწვდომი რესურსების შესახებ ინფორმაციის გავრცელებაზე.

სისხლისსამართლებრივი დევნის გაძლიერება :

შემაკავებელი ორდერის დარღვევაზე უნდა იყოს მკაცრი და თანმიმდევრული რეაგირება, რათა მოძალადეებმა გააცნობიერონ კანონის სერიოზულობა და მისი აღსრულების გარდაუვალობა.

დასკვნა – საქართველოს გზა უსაფრთხო და თანასწორი მომავლისკენ :

საქართველოში შემაკავებელი ორდერის ინსტიტუტი არის უმნიშვნელოვანესი ნაბიჯი ადამიანის უფლებების დაცვის, გენდერული თანასწორობისა და უსაფრთხო საზოგადოების მშენებლობისკენ. ოფიციალური სტატისტიკა, რომელიც შემაკავებელი ორდერების რაოდენობის მატებაზე მიუთითებს, არ არის მხოლოდ ციფრები – ეს არის იმედის სიმბოლო ათასობით ქალისთვის, რომლებმაც იპოვეს ძალა, დაარღვიონ სიჩუმე და მოითხოვონ დაცვა.

შემაკავებელი ორდერი არის სახელმწიფო ნების გამოხატულება, რომ ოჯახური ძალადობა არ დარჩება დაუსჯელი და რომ ქალთა უსაფრთხოება არის უმაღლესი პრიორიტეტი. ამ ინსტიტუტის შემდგომი განმტკიცება, გამოწვევების დაძლევა და საზოგადოებრივი ცნობიერების მუდმივი ამაღლება, საქართველოს საშუალებას მისცემს, შექმნას ისეთი გარემო, სადაც თითოეული მოქალაქე, განსაკუთრებით კი ქალი, თავს დაცულად, ღირსეულად და თავისუფლად იგრძნობს. ეს არის გზა უფრო ნათელი, უსაფრთხო და თანასწორი მომავლისკენ.

P.S. გთავაზობთ შინაგან საქმეთა სამინისტროს მიერ მოწოდებულ სტატისტიკას, რომელიც ყოველ სამ თვეში ერთხელ ახლდება.